Падкаст пра беларускую гастраномію: Калядны стол

  Калядам папярэднічае строгі пост – Піліпаўка. Пост сярод іншага рэгулюе і штодзённае меню, выключаючы скаромную ежу. Вось сведчанне стогадовай даўніны, якое шчыра апісвае атмасферу Каляднага посту: «Бацькі пост саблюдалі. Было с канаплі сьмятана і грэчневыя ладкі. Ужэ мы таго Ражаства ждалі, як Бога зь неба». А пакуль «ждалі» – рыхтаваліся, у тым ліку – прыпасалі харч. Загадзя калолі парсюка, рабілі каўбасы, сальцісоны, вяндліну. 

  Калядных вячэраў (куццей) рабілі тры. Першую – вялікую посную куццю – ладзілі перад Раством. Другую – багатую куццю – перад Новым годам. Трэцюю – галодную куццю – перад Вадохрышчам.

  Вячэра напярэдадні Калядаў была сямейная. Побач з гаспадаром сядалі сыны па старшынстве, а па другі бок стала – гаспадыня з дочкамі. Маладыя жанчыны, якія не так даўно выйшлі замуж, прыходзілі на гэта свята вячэраць з роднай сям’ёй.

  Перад Вадохрышчам, напрыканцы Калядаў, ладзілася галодная куцця. У гэты дзень да асвячэння вады сяляне звычайна нічога не елі. Толькі паспрабаваўшы святой вады, сілкаваліся поснымі стравамі – рыхтык як на куццю ў Раство.

  На Каляды звычайна частавалі куццёй і старога бога Мароза. У першы святочны вечар яму кідалі за акно пакінутую загадзя першую лыжку куцці і прыгаворвалі: «Зімою прыходзь, а летам не хадзі, пад гнілою калодаю ляжы». На галодную куццю таксама клікалі Мароза. Гаспадар адчыняў дзверы і праз парог тройчы казаў: «Мароз-мароз, хадзі куццю есці». Толькі пасля ласкавага запрашэння ўсёй сям’ёй сядалі за вячэру. Калі на наступны дзень надвор’е было не такое марознае, як напярэдадні, то лічылі, што марозу вельмі спадабаліся пачастункі. 

  На ўсе тры калядныя вячэры пяклі бліны. «Надышлі Калядкі, бліны ды аладкі», – казалі ў народзе пра гэта свята. Першы спечаны блін з кожнай вячэры адкладваўся і захоўваўся да канца Калядаў. У апошні дзень Калядаў гаспадыня зранку давала гэтыя бліны жывёле і птушкам. Атрымліваецца, святочную ежу смакавалі і людзі, і зверы, і язычніцкія багі.