Як прайшоў Багач – галоўнае восеньскае свята беларусаў?
«Будзь багаты, як восень!» – зычылі нашыя продкі адно аднаму і шлі ўсей вёскай адзначаць Багач, то-бок сканчэнне працоўнага лета. У дзень восеньскага раўнадзенства аўтары праекта «Спячая спадчына», які раней распавядалі 34travel пра абрад Юраўскі карагод, наведалі свята ў вёсцы Вязынка – і зноў прывезлі з імпрэзы цэлы фотаальбом.
Крыху гісторыі
Надыход восені – асаблівы перыяд для нашых продкаў. Гэта час, калі сканчаюцца працы ў палях, садах і гародах, і гаспадар можа запаволіцца і адпачыць перад новым працоўным колам. Але, канешне ж, нашыя продкі не забываліся падзякаваць маці-прыродзе за добры ўраджай, таму і ладзілі вялікае свята – Багач.
Багач адзначаюць у дзень восеньскага раўнадзенства – 21 верасня. У праваслаўным календары на гэты дзень выпадае іншае свята – нараджэнне Божай Маці, – і гэта не супадзенне, бо свята ўраджаю – гэта яшчэ і дзень ушанавання жанчыны-маці і ахоўніцы хатняга агменю.
Гэтае свята мае розныя назвы – Раство, Другая Багародзіца, Малая Прачыстая. Яно пашырана на ўсёй тэрыторыі Беларусі і ў кожным рэгіёне мае адметныя рысы, але нешта агульнае можна выдзеліць таксама.
Традыцыі святкавання
Усе абрадавыя дзеянні былі накіраваныя на захаванне дабрабыту і ўраджайнасці. Нават сама назва адсылае да багацця: ураджай сабраны, і ў хаце ў кожнага ўсяго багата.
Багач – гэта не толькі назва свята, а яшчэ і назва асноўнага абрадавага элемента ў ім: так называюць лубок з зернем, у сярэдзіне якога ставяць свечку. Каб напоўніць лубок, кожны жыхар вёскі прыносіць жменю зерня з новага ўраджаю.
Пасля таго, як усе насыпалі зерне, запальвалі свечку і так урачыста абыходзілі з лубком усю вёску. Пасля абыходу багач пакідалі ў хаце, гаспадара якой аднавяскоўцы палічылі найбольш удалым у гэтым працоўным годзе.
Запаленая свечка, што стаяла ў лубку з зернем, была правобразам сонца. Лічылася, што агонь валодае ачышчальнай сілай і зараджае энергіяй жыцця, што так неабходна доўгімі зімамі.
Яшчэ адным важным сімвалам свята, акрамя лубка з зернем, быў сноп каласоў. Яго прынята было ставіць у хаце побач з абразамі і захоўваць да наступнага ўраджаю.
Падчас самога свята на каласках варажылі: лічылася, што так можна даведацца пра будучы ўраджай, «разглядзець» жаніха і нават «убачыць» колькасць дзяцей у шлюбе.
На гэтае багатае свята было прынята пекчы хлеб, пірагі і накрываць вялікае застолле, дэманструючы багацце. Суседзі хадзілі адно да аднаго ў госці, а часам застолле нават рабілі ў складчыну і дзялілі ежу на ўсіх.
Не забываліся і пра ўшанаванне памерлых продкаў: на Багач наведвалі могілкі, наводзілі там чысціню і прыносілі плён новага ўраджаю – хлеб, яблыкі ці мёд.
На Багач назіралі за надвор’ем і жывёламі, каб рабіць прагнозы з наступленнем зімы: калі пасля Багача жывёла імкнецца на пашу вельмі рана, то і зіма будзе ранняя. Калі раніцай туман, то хутка пойдуць дажджы, а калі дзень ясны, то добрае надвор’е пратрымаецца да канца кастрычніка.
Свята не толькі падсумоўвала зробленае за лета, але і настройвала на далейшыя працы: «Багач – бярыся за рагач, ідзі пад авёс араць», «Прыйшоў Багач – кідай рагач, бяры сявеньку, сей памаленьку».
Багач сёння
На святкаванні ў Вязынцы мы назіралі не толькі за абрадавымі дзеяннямі, але яшчэ і за гасцямі. Багач сабраў неверагодную колькасць прыгожых, таленавітых ды шчырых людзей. Танцпляц ледзь змяшчаў усіх ахвотных, спевы былі чуваць амаль з-пад кожнага дрэва, а ад вырабаў рамеснікаў на кірмашы разбягаліся вочы. Назіраць за агульнай атмасферай свята і вобразамі людзей у прыватнасці – асалода для вачэй.
Фота – Ганна Найдзёнава
