9 помнікаў архітэктуры Беларусі, выстаўленыя на продаж

Фото: planetabelarus.by

Палац, які мясцовыя назвалі «домам у сто вокнаў», пабудаваў памешчык Станіслаў Гласка на пачатку ХХ стагоддзя. Як распавядаюць гісторыкі, для каханай: не хацела яна пераязджаць з багатай сядзібы сваіх бацькоў у звычайную беларускую вёску. Дзяўчына паставіла ўмову: выйдзе замуж за Гласку, толькі калі той пабудуе такі ж шыкоўны замак, як у яе сям'і. І той пагадзіўся.

Так з'явілася чатырохпавярховая сядзіба ў неагатычным стылі. Праект распрацаваў архітэктар Эдмунд Фрык. План замка меў складаную канфігурацыю праз доўгія калідоры, рэзкія павароты, патаемныя ўсходаў і залы. Цяпер, вядома, гэтага ўжо няма.

Станіслаў Гласка з сям'ёй жыў у маёнтку да рэвалюцыі. У 1917 годзе ім давялося хутка бегчы з краіны. Частку рэчаў і каштоўнасцяў памешчык вывез з сабой у Нямеччыну, частку разабралі простыя людзі, а нешта, кажуць, дагэтуль засталося ў сценах сядзібы.

Пасля рэвалюцыі палац паўтарыў лёс большасці маёнткаў: нейкі час тут размяшчаліся сілавыя структуры, падчас вайны ў будынку адкрылі турму, пасля – бальніцу. У розныя гады тут працавалі Дом састарэлых і Дом школьніка. Цяпер сядзіба зусім пустуе. Нядаўна яе ўключылі ў спіс невыкарыстоўваемых аб'ектаў Віцебскай вобласці, якія прапануюць бясплатна аддаць на рэалізацыю інвестпраектаў.

 Падрабязней 

Фото: braslaw.by

Ваўжэцкія пабудавалі свой сядзібна-паркавы комплекс у канцы XVIII – пачатку XIX стагоддзя. Аднапавярховы дом з надбудовай і калонамі размясціўся на беразе возера Дворнае. Перад ім быў парадны прамавугольны партэр з газонамі і кветнікамі. Далей – парк з алеямі. Побач – некалькі гаспадарчых пабудоў.

Хоць маёнтак і з'явіўся пры Ваўжэцкіх, яго часцей асацыююць з родам Мінейкаў, які пачаў валодаць сядзібай у XIX стагоддзі. Менавіта пры іх у Відзах-Лоўчынскіх запрацавала здраўніца «Лазенкі» – дарэчы, адна з першых у Беларусі. Да гаючай серавадароднай крыніцы з'язджаліся ўсе рускія арыстакраты. І нават цяпер даследчыкі кажуць пра ўнікальнасць гэтага месца.

Пасля закрыцця здраўніцы яе не раз хацелі аднавіць, але ўлады то пераключалі ўвагу на іншыя праекты, то не маглі знайсці рэсурсы для запуску. Да нашага часу захаваліся і сядзіба, і парк, і гаспадарчыя пабудовы. Праўда, усе яны патрабуюць рэканструкцыі.

Чарговая спроба знайсці сядзібе ўладальнікаў – 23 лістапада. Менавіта тады пройдзе аўкцыён па продажы маёнтка. Паўдзельнічаць у ім могуць усе, але трэба паспець зарэгістравацца. Стартавы кошт лота – 61 540 BYN (каля € 17,1 тысяч).

 Падрабязней

Фото: vitebskvid.blogspot.com

Сядзіба Плятэраў – узор беларускага класіцызму – таксама сыходзіць каранямі ў XVIII стагоддзе. На характэрны стыль паказвае ўсё: франтон, калоны ля параднага ўваходу, пілястры, сандрыкі ды іншыя дэкаратыўныя элементы, якія нядрэнна захаваліся для ўзросту 300+ гадоў. Сядзібе пашанцавала: да яе ўлады дабраліся з рэканструкцыяй. Але толькі да яе.

Будынак знаходзіцца ў цэнтры пейзажнага парку. На жаль, арыгінальнае ландшафтнае рашэнне не захавалася. Сядзібны комплекс таксама ўключае флігель, капліцу, бровар, браму, кузню, свінарнік і іншыя гаспадарчыя пабудовы. І многія з іх, зразумела, трухлеюць і занепадаюць.

Маёнтку не хапае гаспадарскіх рук, таму ў выканкаме і шукаюць новага ўладальніка. Сядзібу гатовыя аддаць з all-included. Адзіная ўмова – рэалізаваць тут класны праект і пацвердзіць наяўнасць грошай для інвестыцый.

 Падрабязней 

Фото: traveling.by

З таго часу як Мікалай Тадэвуш Лапацінскі атрымаў у валоданне Чурылавічы, жыццё вёскі кардынальна змянілася. Віцебскі ваявода вырашыў пабудаваць там летнюю рэзідэнцыю, якая неўзабаве стала сапраўдным сямейным маёнткам. Назваў Мікалай яго Лявонпалем – у гонар свайго бацькі Лявона.

Будаўніцтвам сядзібы займаўся італьянскі архітэктар Абрахам Гену, які таксама працаваў над сядзібай Агінскіх. Маёнтак атрымаўся даволі свабодным і прасторным, уключаў некалькі пабудоў, якія падзяляў прыгожы французскі парк.

Пасля смерці Мікалая сядзіба перайшла яго сыну Яну. Той, вядома, працягнуў пачынанні бацькі. Праўда, нядоўга. Праз удзелу яго сям'і ў паўстанні 1830 года маёнтак быў канфіскаваны і разрабаваны. Вярнуўся ён у радавыя ўладанні ў 1845-м, але ў вельмі патрапаным выглядзе. Спадчыннікі Мікалая і Яна не былі гатовыя ім займацца.

Другое жыццё сядзіба здабыла ў ХХ стагоддзі, калі будынкам пачаў валодаць Эўзебіуш Лапацінскі. Ён аднавіў пабудовы, пашырыў парк. Лявонпаль зноў стаў цэнтрам культурнага жыцця краю.

Пасля вайны 1919–1921 гадоў Эўзебіуш ахвяраваў маёнтак каталікам, бо храмы ў раёне пацярпелі праз абстрэлы. З часоў Другой сусветнай сядзіба праходзіць даволі знаёмы многім беларускім славутасцям шлях: мясцовы калгас, сельскагаспадарчы тэхнікум і спецшкола. Апошнім уладальнікам комплексу быў Беларускі інстытут культуры. Цяпер будынкі пустуюць. І пабудовы патрабуюць вялікіх работ.

Мясцовыя ўлады шукаюць магчымасць даць Лявонпалю трэцяе жыццё, але патрэбны інвестар, які дапаможа захаваць гісторыка-культурную спадчыну. Разгледзяць любыя праекты. Праўда, ёсць нюанс: усе дзеянні давядзецца ўзгадняць з выканкамам.

 Падрабязней 

Фото: ealt.onliner.by

Яшчэ адзін часты ўдзельнік аўкцыёнаў у Віцебскай вобласці – кляштар кармелітаў у Глыбокім. Прадаюць яго, дарэчы, усяго за адну базавую – 37 BYN (€10). Надзеі знайсці пакупніка няшмат – будынак ужо не ў першы раз удзельнічае ў таргах, у тым ліку за мінімальны кошт, але райвыканкам (на шчасце) не здаецца.

З'явіўся манастыр у Глыбокім у сярэдзіне XVII стагоддзя. У 1735-м яго перабудавалі ў стылі віленскага барока па праекце архітэктара Яна Глаўбіца. Менавіта падчас рэканструкцыі з'явіўся каменны жылы будынак манастыра, у адным з карпусоў якога ў 1812 годзе Напалеон зладзіў сваю рэзідэнцыю.

Цяпер захаваўся толькі адзін корпус з падвалам – і тое не ў найлепшым выглядзе: дах будынка абваліўся, унутры ўжо выраслі дрэвы. Яго і спрабуюць прадаць. Так, пабудова патрабуе поўнай рэстаўрацыі, але галоўнае – якую каштоўнасць яна нясе.

 Падрабязней

Фото: sanyamurashka

Слонімская сінагога – адна з найстарэйшых у Беларусі. Яна пабудаваная ў 1642 годзе. Першапачаткова – у стылі барока, але з архітэктурнымі прыёмамі, характэрнымі абаронным помнікам: тоўстымі сценамі, высокімі вокнамі, нішамі-байніцамі.

Храм дзейнічаў да 1940-х. Падчас нямецкай акупацыі набажэнствы тут праводзіць перасталі. З тых часоў, можна сказаць, сінагога і пустуе. Доўгі час яна была пад апекай мясцовых габрэяў, аднак адрэстаўраваць будынак сваімі сіламі яны не змаглі.

У 2020-м храм прадалі пісьменніцы Ілоне Караваевай, але грошай на рэстаўрацыю яна не знайшла, таму сінагога зноў перайшла дзяржаве.

Будынак увогуле захаваўся нядрэнна. Праз тое, што ён доўга пуставаў, пачаў занепадаць. Яго не раз спрабавалі выратаваць. Пакуль безвынікова.

Пабудова зноў акажацца на таргах 12 снежня. Зарэгістравацца на ўдзел у аўкцыёне ўсё яшчэ можна.

 Падрабязней 

Старадаўняя сядзіба графа Патоцкага, якая стаіць на беразе Бярэзіны, цяпер не надта чапляе позірк, але два стагоддзі таму тут бруілася жыццё. І хоць будавалі маёнтак як летнюю рэзідэнцыю, туды пастаянна прыязджалі госці на балі і вечарыны. Усё змянілася пасля рэвалюцыі 1917-га.

Сядзібу забралі. У 1920-х у будынку працавала школа, у 1970-х яе зачынілі, пасля гэтага пабудову наогул не выкарыстоўвалі.

Маёнтак спрабавалі вярнуць сабе нашчадкі Патоцкіх, але дамовіцца з уладамі ў іх не атрымалася. Будынак паступова руйнаваўся. Яго ўжо не раз спрабавалі прадаць. Цяпер гатовыя аддаць бясплатна, але толькі пры ўмове стварэння працоўных месцаў для жыхароў горада і рэгіёна.

 Падрабязней

Фото: probelarus.by

Род Ельскіх – уладальнікаў сядзібы Ігнацічы – у падручніках згадваецца не так часта, але яго прадстаўнікі пакінулі заўважны след у гісторыі нашай (і не толькі) краіны. Адтуль, напрыклад, паходзяць скульптары Караль і Ян, якія стварылі кампазіцыі ў касцёле бернардзінцаў у Троках і касцёле Святых Пятра і Паўла ў Вільні. Да іх жа адносіцца і Аляксандр Ельскі – вядомы беларускі гісторык, краязнаўца і публіцыст.

Аляксандр быў дзядзькам агранома Вільгельма Ельскага, які, дарэчы, і стаў ідэйным натхняльнікам сядзібы Ігнацічы. Атрымаўшы маёнтак ад бацькі, Вільгельм задумаў там грандыёзную перабудову. Сядзіба неўзабаве стала адной з самых уражальных на беларускіх землях. На жаль, цяпер ад былой велічы мала што засталося.

Вандроўнікі, якія наведваюць Калініна, усё яшчэ могуць прагуляцца памешчыцкім паркам. У цэнтры яго – двухпавярховы каменны дом. Над цэнтральным уваходам захаваўся балкон. Дзе-нідзе на сценах усё яшчэ можна знайсці барэльефы і ляпніну.

Ад маёнтка таксама захаваліся флігель і сіласная вежа. Пабудовы не ў найлепшым выглядзе, аднак раённыя ўлады гатовыя аддаць усё бясплатна – пры ўмове рэалізацыі інвестыцыйнага праекта.

 Падрабязней

Фото: Palasatka

​​Гісторыя комплексу сыходзіць у 1635 год, калі памешчыца Ганна Статкевіч вырашыла пабудаваць тут мужчынскі манастыр. Пры загадкавых абставінах праз 100 гадоў будынак разбурыўся. Прылукі перайшлі ва ўладанні Агінскіх. За імі «эстафету» пераймалі прадстаўнікі розных вядомых родаў – Іванаўскія, Вішнявецкія, Горваты, – пакуль у 1872 годзе палац (на той момант ужо гатычны) не трапіў у рукі графа Эмерыка Захар'яша Мікалая Севярына фон Гутэн-Чапскага. Дзякуючы яму палац і стаў знакамітым.

Падчас Другой сусветнай у Прылуках размяшчаўся загарадны дом гаўляйтара Беларусі Вільгельма Кубэ. Пасля заканчэння вайны сядзіба перайшла навукова-даследчаму інстытуту. З тых часоў практычна нічога не змянілася.

Гэты комплекс – сапраўдная знаходка! Адзіны ў падборцы, які не патрабуе вялікіх укладанняў на рэстаўрацыю. З 1971-га ў маёнтку знаходзіцца Інстытут аховы раслін НАН Беларусі, але арганізацыя з ім шмат не робіць (або фінансава не цягне).

Комплекс і пабудовы вакол даволі вялікія. Ёсць свіран, карэтня і бровар. Захавалася кузня і іншыя будынкі. І ўсё гэта можна выкарыстоўваць. Пытанне – як. Тут і спадзяюцца на дапамогу інвестара і / або ідэйнага натхняльніка.

 Падрабязней