Гайд па стылі: едзем глядзець беларускую готыку і неаготыку
Разам з МТС мы працягваем падарожжа па архітэктурных стылях Беларусі. Пасля таго як разам з гісторыкам мастацтва Змітром Монічам мы разгледзелі мудрагелістыя, летуценныя формы барока, скіруем наш позірк на вострыя шпілі і спічастыя вокны з вітражамі. Даследуем беларускую готыку і яе пазнейшую рэінкарнацыю – так званую неаготыку.
Даведка: Беларуская готыка з'яўляецца значна пазней, чым заходне- і цэнтральна-еўрапейская: у XV–XVI стагоддзях – у астатняй Еўропе раманскі стыль вымушаны быў пасунуцца яшчэ ў стагоддзях XI–XII. І нават нягледзячы на тое, што беларуская готыка спазнялася, а значыць, магла грунтоўна пераняць усе інжынерныя прыёмы і архітэктурныя тэхнікі з Захаду, яна заставалася вельмі самабытнай. Рэч у тым, што на нашых землях дойліды вымушаныя былі не забываць пра абарончую функцыю замкаў і храмаў. Трываласць сцен была больш актуальнай, чым асветленасць залаў. Таму асноўныя і характэрныя элементы еўрапейскай готыкі XII–XV стагоддзяў змаглі ярчэй выявіць сябе ў беларускай архітэктуры толькі ў другой палове XIX – пачатку XX стагоддзяў, у перыяд неагатычнага трэнду.
***
Траецкі касцёл у Ішкалдзі
1449-1472
Контрфорсы
Каб прадметна разумець, чым беларуская готыка адрозніваецца ад готыкі ў яе больш заходніх іпастасях, трэба ехаць у Баранавіцкі раён, у вёску Ішкалдзь. Менавіта тут знаходзіцца адзін з найстарэйшых храмаў Беларусі, які цудоўна захаваўся, нягледзячы на тое што паспеў змяніць за свой век некалькі канфесій.
Касцёл Святой Тройцы выглядае непрыступным, масіўным, прысадзістым. У яго няма веж, якія пранізваюць неба. Ён не зачароўвае свайго госця скульптурным багаццем і вітражным разнаквеццем. І тым не менш, гэта самая сапраўдная готыка. Паспрабуй знайсці строгую прамую лінію – і ты яе не знойдзеш. Храм надзелены сапраўды скульптурнай пластыкай, грацыёзнымі прапорцыямі і ўражальнай дынамікай. Шчыпец (верхняя частка тарцовай сцяны) бліскуча адыгрывае па ўсіх гэтых кірунках. І контрфорсы – вертыкальныя рэбры, якія прымыкаюць да сцен звонку будынка, – працуюць на тую ж эстэтыку, бо тоўстым сценам ішкалдскага касцёла, здаецца, ніякія дадатковыя ўмацаванні не патрэбныя, а вось візуальная «агранка» не перашкодзіць. У выніку перад намі – касцёл, пабудаваны на стагоддзі, але пры гэтым у бездакорным гусце.
***
Барысаглебская царква ў Навагрудку
1517–1519
Гэты храм неаднаразова перабудоўваўся пад патрэбы розных канфесій і ў духу розных эпох, так што тут і сармацкае барока праглядаецца, і рускі стыль, але ў першую чаргу сабор пакутнікаў Барыса і Глеба дае нам уяўленне пра гатычную архітэктуру ВКЛ XVI стагоддзя.
Нервюры
Заходзь унутр, каб добра разгледзець столь. Гатычны збор звычайна «расчэрчаны» на прастакутнікі (часам – квадраты), кожны з якіх падзелены рэбрамі на трыкутнікі. Трыкутнікі называюць распалубкамі, рэбры – нервюрамі. Нервюры, што перасякаюцца, утвараюць аснову – каркас, на якім ляжыць каменны мур распалубкі.
Крыжовыя і зорчатыя скляпенні з нервюрамі – адно з галоўных упрыгожанняў гатычнага храма. Аднак гэта не толькі пра прыгажосць, але і пра геній архітэктурнай думкі, бо менавіта сістэма распалубак дазволіла дойлідам адмовіцца ад апорных сцен. Нервюрны гатычны збор абапіраўся на слупы-ўстоі, а не на сцены, як скляпенне раманскае. Дзякуючы такому рашэнню можна было будаваць вышэй, шырэй, лягчэй, а вызваленую прастору запаўняць велізарнымі вокнамі з дзівоснымі вітражамі, за якія шматлікія готыку і любяць.
Вітражнай раскошы ў Барысаглебскай царкве ў Навагрудку няма. Затое ёсць цудоўнае зорчатае скляпенне з невялікімі элементамі: цьерсеронамі і ліернамі – палюбуйся.
***
Царква Святога Міхаіла ў Сынкавічах
пачатак XVI стагоддзя
Паводле легенды, гэтая царква была закладзеная князем Вітаўтам у падзяку за тое, што ў мясцовых лясах ён выратаваўся ад пагоні, арганізаванай Ягайлам. Легенды легендамі, але Сынкавіцкі храм – яркі помнік свайму часу, бо гэта адна з першых цэркваў-крэпасцяў у Вялікім Княстве Літоўскім. Вежы па баках гэтага храма створаны не для таго, каб цешыць нечы позірк, а для таго, каб абараняцца. Гзымс царквы абсталяваны байніцамі.
Унутры назіраем ужо знаёмыя нам крыжовыя і зорчатыя скляпенні. Звярні ўвагу на тое, як вынаходліва арганізаваная канструкцыя сынкавіцкага храма: скляпенні будынка трымаюцца на слупах, слупы злучаныя аркамі са сценамі, сцены ж, у сваю чаргу, умацаваныя вузкімі плоскімі выступамі – лапаткамі. У гатычных храмах нагрузка размяркоўвалася менавіта вось так, вынаходліва: вертыкальны ціск ад скляпенняў прымалі на сябе слупы ўсярэдзіне будынка, а гарызантальны ціск ад перакрыццяў (распор) забіралі вонкавыя слупы, контрфорсы; аркі ж дапамагалі злітаваць усё ў адзіную эфектыўную канструкцыю. Калі хочацца зразумець гэтую схему ў дэталях, пагуглі «каркасная сістэма гатычнай архітэктуры».
Гэты матэрыял створаны пры падтрымцы МТС.
Царква Раства Багародзіцы ў Мураванцы
першая палова XVI стагоддзя
Яшчэ адна царква абарончага тыпу. Помнік гатычнай і рэнесанснай архітэктуры адначасова. Была пабудавана на Шчучыншчыне паміж 1516 і 1542 гадамі на сродкі мясцовага памешчыка Шымкі. У 2022 годзе тут пачалася рэстаўрацыя: плануюць пачысціць цэглу, аднавіць тынкоўку і асвяжыць крыжы.
Абавязкова плануй візіт у Мураванку на скляпенне ці праваслаўнае свята, каб патрапіць унутр і ацаніць складаназлучанае збор са шматлікімі нервюрамі. Зрэшты, і звонку царква Раства Багародзіцы ўражвае кожнага і кожную, хто апынецца перад ёй, нават калі не першы раз. Нягледзячы на тое, што частка байніц з фасада ў працэсе перабудоў у XIX стагоддзі знікла, а вокны сталі большыя, храм усё яшчэ выглядае так, быццам упусціць толькі таго, хто прыйшоў з мірам. Квінтэсэнцыя суворай беларускай готыкі.
***
Касцёл Святога Міхаіла ў Гнезна
1524–1527
Міхайлаўскі касцёл быў пабудаваны на сродкі прадстаўнікоў шляхецкага роду Шэметаў – Яна і Эльжбеты. Касцёл перажыў пажары, перабудовы і некалькі рэстаўрацый, але на ягоным прыкладзе можна зразумець, як выглядала архітэктурная думка на скрыжаванні готыкі і рэнесансу – міксу, характэрнага для беларускай готыкі ў цэлым.
Так, прафіляваныя гзымсы і паўцыркульныя (скругленыя) завяршэнні праёмаў верхняга яруса вежы – гэта ўжо Адраджэнне, а вось контрфорсы (якія ўмацоўваюць вертыкальныя выступы па фасадах), прастакутныя нішы, аркі – гэта ўсё элементы, уласцівыя позняй готыцы. Усярэдзіне, праўда, гатычных скляпенняў з нервюрамі ты не знойдзеш – столь тут плоская, драўляная. Аднак даследчыкі падзяляюць меркаванне, што, хутчэй за ўсё, тут была такая ж сістэма скляпенняў, як у храме ў Ішкалдзі.
***
Касцёл Святога Казіміра ва Уселюбе
да 1433 года
Фота: Андрэй Дзмітрыеў
Адзін з найстарэйшых каталіцкіх храмаў у Беларусі за амаль 600 гадоў свайго існавання страціў некаторыя гатычныя рысы, таму для паўнаты разумення давядзецца падключаць уяўленне. Уяві, што контрфорсы тут былі большыя і выразнейшыя, вокны галоўнай прасторы былі вузейшыя, спічастыя (гэта такія, якія завяршаюцца вострым вуглом), а трох'яруснай вежы-званіцы не было зусім. Так-так, візуальную дамінанту – вежу – прыбудавалі да асноўнага масіву храма Святога Казіміра наогул у 1897-м, але, відавочна, зрабілі гэта з павагай да сфармаванага аблічча будынка, таму і вокны тут гатычныя.
***
Траецкі касцёл у Чарнаўчыцах
1585–1595
Гэты храм-крэпасць, што знаходзіцца непадалёк ад Брэста, запамінаецца строгай геаметрыяй дзвюх форм, якую падкрэслівае асляпляльная белізна фасадаў. «Трохкутны» храм з двухсхільным дахам суседнічае тут з «квадратнай» званіцай, што стаіць асобна. З гатычнага адразу адзначым масіўныя сцены з контрфорсамі, высокі дах са стромкімі схіламі і вузкія вокны. Для гатычнай архітэктуры Беларусі характэрны або спічастыя аконныя праёмы (якія заканчваюцца вострым вуглом), або, як у касцёла ў Чарнаўчыцах, паўцыркульныя – прастакутныя, выцягнутыя ўверх, з паўкруглым завяршэннем.
Унутры храма звярні ўвагу на рознакаляровыя скульптуры ў алтары і нішах – гэта яркая рыса да нашага нядаўняга аповеду пра барока.
***
Мірскі замак
1520
Адзіны «людскі» ўзор гатычнай архітэктуры Беларусі знаходзіцца ў пасёлку Мір, і, дарэчы, на ўсход ад яго ніякай готыкі ў чыстым выглядзе ты ўжо не знойдзеш. Крэпасцю-рэзідэнцыяй у Міры па чарзе валодалі магнаты Іллінічы, Радзівілы, Вітгенштэйны і Святаполк-Мірскія. Хто праектаваў замак – невядома, але можна дакладна сказаць, што гэты архітэктар валодаў неацэннымі ведамі па стварэнні абарончых збудаванняў, здольных вытрымаць шматлікія аблогі і штурмы. Адстрэльвацца ад ворага можна было і прама, і ўздоўж сцен – дзякуй вежам, вынесеным за знешнюю лінію сцен. У саміх вежах было добраўпарадкавана па пяць баявых ярусаў з байніцамі. Увогуле для свайго часу Мірскі замак быў першакласнай фартэцыяй. Але і першакласным месцам для жыцця ён таксама быў. І не ў апошнюю чаргу дзякуючы архітэктурнаму густу і чуццю яго стваральнікаў.
Цяпер у Мірскім замку мы можам адзначыць рысы розных стыляў: готыкі, рэнесансу, барока і рамантызму. Аднак ключавыя рашэнні ляжаць у рэчышчы беларускай готыкі. І нават мур тут спецыфічны – гатычны: гэта калі цэглу па чарзе кладуць старчаком (доўгім бокам) і рубам (кароткім), у кожным наступным шэрагу зрушваючы старчак на траціну яго даўжыні, а руб – на палову. Такі варыянт мура візуальна дадае будынку вышыні, сцяна пры ўсёй сваёй таўшчыні і магутнасці як быццам накіраваная ўверх. Адзначым таксама, што цэгла Мірскага замка «разбаўленая» ўмураванымі ў сцены камянямі і нішамі, абтынкованымі ў белы, што дае выразны кантраст з бурай асновай. На кантраст чырвонага і белага ты напэўна звярнуў(ла) увагу і калі разглядаў(ла) храмы ў Сынкавічах і Мураванцы. Гэтую практыку нашы архітэктары, як мяркуецца, перанялі ў мазавецкіх калег.
***
Траецкі касцёл у Гервятах
1899–1903
Аркбутан
Касцёл у Гервятах дае цудоўнае ўяўленне аб элементах гатычнай архітэктуры. Нюанс толькі ў тым, што гэта ўжо не готыка. Перад намі куды пазнейшы, неаднародны стыль, які, не ўдаючыся ў тонкасці, дамовімся называць неаготыкай.
Канцэптуальнай базай для неаготыкі паслужыла настальгічная цікавасць да Сярэднявечча, да «цёмных часоў», да народных эпасаў. На тэрыторыі Беларусі неаготыка рэалізавалася пераважна ў будаўніцтве каталіцкіх і пратэстанцкіх храмаў, але ёсць і парачка рэзідэнцый у гэтым фантазійна-рамантычным стылі. Пра іх – крыху пазней, а пакуль вернемся ў касцёл у Гервятах.
Гервяцкі касцёл – крышталёвы ўзор каркаснай сістэмы гатычнай архітэктуры. Хоць у палату мер, вагаў і стылю яго змяшчай, калі б такая існавала. Перад намі – вялікага аб'ёму будынак, з вялізнай і высокай цэнтральнай залай (нефам), распор скляпенняў якой стрымліваецца контрфорсамі. Гарызантальны ціск скляпенняў перадаецца на контрфорсы ля бакавых нефаў праз паўаркі, якія называюць аркбутанамі. Такім чынам уся сістэма нагрузак выносіцца за сцены храма, а інтэр'ер становіцца максімальна свабодным, лёгкім, узвышаным, што для культавага збудавання вельмі дарэчы.
***
Траецкі касцёл у Відзах
1909–1914
Гатычнай і неагатычнай архітэктуры Беларусі ўласцівыя ступеньчатыя фасады – прамое запазычанне з нямецкай практыкі тых гадоў. Прыступкі фасада працягваюць спічастыя формы скляпенняў і парталаў. Якога эфекту дабіваліся архітэктары, калі выкарыстоўвалі такое канструктыўнае рашэнне? Зірні на касцёл Святой Тройцы ў Відзах – і ты адразу зразумееш.
Ступеньчаты фасад
Гэты храм і без прафесійных хітрасцей адзін з самых высокіх у краіне: разам з крыжам дасягае адзнакі 58,5 метра. Вышэйшы толькі касцёл у Гервятах – 64 метры. Калі гатычныя храмы Беларусі некалі «спаборнічалі» ў таўшчыні сцен, то ў перыяд неагатычнага трэнду архітэктары нарэшце змаглі напоўніцу рэалізаваць фантазіі аб палётных сілуэтах.
***
Траецкі касцёл у Шылавічах
1907–1914
Фота: Виталий Федотов
Закрывае тройку самых высокіх касцёлаў Беларусі пасля Гервятаў і Відзаў касцёл Прасвятой Тройцы ў Ваўкавыскім раёне. Яго вышыня – 55 метраў.
Тут мы можам назіраць рэдкі для Беларусі, але тыповы для неаготыкі элемент – аркбутан. Гэта вонкавая каменная арка, якая перадае распор скляпенняў галоўнай нефы (залы) на контрфорсы. Аркбутан завяршаецца нахільнай плоскасцю ў напрамку схілу даху. Цікава, што на ранніх этапах развіцця гатычнага стылю архітэктары хавалі аркбутаны пад дахі, але такое рашэнне замінала асвятленню прасторы, таму элемент сталі «выпускаць» вонкі. І нічога – сімпатычна.
***
Царква Успення Прасвятой Багародзіцы ў Сар'і
сярэдзіна XIX стагоддзя
Пінаклі
Неаготыка для праваслаўных храмаў у Беларусі – стыль не тыповы, аднак храм у Сар'і будаваўся як каталіцкі, так што ўсё ў парадку. Да таго ж за ідэяй узвядзення гэтага касцёла стаіць кранальная гісторыя падобнага стылю: шляхціц Ігнат Лапацінскі заклаў царкву ў памяць аб памерлай жонцы, даручыўшы прускаму архітэктару Густаву Шахту ўвасобіць у камені ўсю сілу ўласных пачуццяў і прыгажосць вечна маладой Марыі. Неаготыка ідэальна адпавядала духу такой нетрывіяльнай задачы.
Адразу звернем увагу на пяцігранныя контрфорсы з пінаклямі – дэкаратыўнымі вежкамі, увянчанымі востраканцовымі шатрамі. Пінаклі патрэбныя для таго, каб яшчэ больш выцягваць гатычны сілуэт. І Сар'я, у тым ліку дзякуючы гэтым невялікім элементам, як быццам цягнецца да неба – вось-вось адарвецца ад зямлі. Вядома, сваю ролю граюць у гэтым эфекце і спічастыя аканіцы.
На ўваходзе ў храм затрымай позірк на высокім трыкутным франтоне – такое тыпова (неа)гатычнае рашэнне называецца «вімперг». Вімперг упрыгожаны круглай разеткай.
***
Касцёл Святога Антонія ў Паставах
1898–1904
Графы Пшаздзецкія актыўна ўкладваліся ў будаўніцтва неагатычных касцёлаў, і пастаўскі храм – адзін з іх. Вернікі змаглі вярнуць яго сабе толькі ў 1988 годзе – кажуць, усяго за 40 дзён талакой давялі да ладу храм, дзе малітва не гучала з 1939-га. Абавязкова зазірні ўнутр, каб ацаніць раскошу арачных збораў храма Святога Антонія.
***
Касцёл Святога Аляксея ў Івянцы
1905–1907
Акно-ружа
Стральчаты ўваходны партал храма ў Івянцы ўпрыгожаны акном-ружай. У архітэктуры так называюць акно, «разлінаванае» ў выглядзе зоркі ці кветкі і зашклёнае вітражным шклом. Элемент выконвае не толькі эстэтычную функцыю, але і нясе ў залу для малітваў і пропаведзяў багатае натуральнае святло. Вокны-ружы можна было сустрэць і ў храмах раманскага стылю, аднак раздзелка іх тады была зусім немудрагелістай. Патэнцыял гэтай архітэктурнай дэталі раскрыўся напоўніцу толькі ў перыяд готыкі.
Наяўнасць вокнаў-ружаў характэрная для беларускай неагатычнай архітэктуры. Разгледзець больш уважліва гэты элемент дэкору рэкамендуем, напрыклад, у касцёле Панны Марыі ў Рэплі і ў касцёле Святога Андрэя ў Нарачы.
***
Касцёл Найсвяцейшага Сэрца Ісуса ў Сталовічах
1907–1911
У гэтым касцёле, што знаходзіцца ў Баранавіцкім раёне, можна ўбачыць алтар гатычных форм. І, вядома, звярні ўвагу на афармленне ўваходу і аконных праёмаў. «Стральчаты» – важнае вызначэнне для гатычных і неагатычных элементаў. Стральчатыя аркі, спічастыя ўваходныя парталы, спічастыя вокны – так называюцца формы, якія прыйшлі на змену паўкругам. Дарэчы, для абазначэння формы, якая і не конус, і не эліпс, існуе яшчэ і забаўны тэрмін «ажывальная форма», але з яго дапамогай часцей апісваюць снарады і крылы самалётаў, чым архітэктурныя элементы.
Стральчатыя элементы ва ўсёй красе можаш разгледзець таксама ў касцёле Святога Казіміра ў Ліпнішках, у краязнаўчым музеі Полацка, які функцыянуе ў будынку былой кірхі, або ў бабруйскім касцёле Беззаганнага Зачацця, які да гэтага часу застаецца ўмураваным у адміністрацыйную прыбудову (сітуацыя незвычайная, не прапусці выпадку заехаць і зірнуць на гэтага кентаўра ад гора-архітэктараў з СССР).
Ліпнішкі
Полацк
Бабруйск
***
Палац Пуслоўскіх у Косаве
1838
Спічастыя вокны
Рамантычны палац з 12 вежамі, па колькасці месяцаў, вырас у Косава, калі тутэйшымі землямі распараджаўся Вандалін Пуслоўскі – прадстаўнік уплывовага магнацкага роду, прамысловец, але таксама вялікі аматар штук пенькных, чалавек, дасведчаны ў мастацтве. І, бадай, незвычайны, раз у часы, калі панаваў строгі і зразумелы класіцызм, зрабіў выбар на карысць загадкавай неаготыкі.
Палац складаецца з цэнтральнага корпуса ў два паверхі і двух аднапавярховых крылаў па баках, крылы злучаныя з галоўным корпусам галерэямі. Унутраная планіроўка – цалкам звычайная для эпохі класіцызму. А вось знешняе ўбранне з трэнду выбіваецца. Фасады палаца дзеляцца спічастымі аркамі, падоўжанымі аконнымі праёмамі, кантаванымі вежамі і дэкаратыўнымі паглыбленнямі ў сценах – перспектыўнымі нішамі. На рагах – контрфорсы. Контуры вокнаў – спічастыя. Вежы - гатычныя зубчастыя, са шчылінападобнымі праёмамі. Ёсць нават навясныя байніцы – машыкулі, кшталту такіх, што ў Мірскага замка. Стыль вельмі блізкі да беларускай готыкі, хаця з гэтых байніц ніхто не страляў. У мірныя часы ў палацы Пуслоўскіх слухалі музыку і кружыліся ў танцах, а ў часы цёмныя і безгаспадарчыя рэзідэнцыя перажывала рабаванні і падпалы.
Калі будзеш у Косаве, заадно зірні на тутэйшы Траецкі касцёл, дзе ў 1746 годзе быў ахрышчаны нацыянальны беларускі герой Тадэвуш Касцюшка. Калі храм перабудавалі ў камені, тут з'явіліся найвыразнейшыя контрфорсы і цудоўныя вітражы.
***
Царква Святога Іаана ў Гродне
1800-я – 1843 гг.
Вімперг
Пратэстанцкая кірха сустракае вернікаў трыкутным франтонам-вімпергам, які ўзмацняе вертыкальную накіраванасць спічастага партала. Над гэтым вострым трыкутнікам – ужо знаёмае нам акно-ружа. У поўнафарматных вокнах кірхі можна назіраць каляровыя вітражы з металічнымі пераплётамі. Далёка не ва ўсіх парафій на тэрыторыі сучаснай Беларусі знаходзіліся сродкі на такія гатычныя выштукаванні.
***
Касцёл Святых Пятра і Паўла ў Старых Васілішках
1897–1903
Фота: Сяргей Кончар
Яшчэ адзін касцёл са ступеньчатымі контрфорсамі, якія задаюць патрэбную дынаміку. На галоўным фасадзе адзначым вімпергі, спічастыя праёмы і акно-ружу. Спічастыя парталы дэкараваныя керамічнымі пано. Шпіль – гранёны, высокі, як і належыць неагатычнаму шпілю.
Шпіль
Увогуле шпілі былі любімым элементам архітэктараў, якія працавалі ў стылі готыкі, і іх можна зразумець, бо паспрабуй знайдзі такі ж просты, недарагі і адначасова эфектыўны спосаб нарасціць храм у вышыню. Шпілі сімвалізавалі накіраванасць культавага збудавання да бога, а заадно выконвалі функцыю прыцягнення ўвагі: гатычныя і неагатычныя храмы заўсёды бачныя здалёк. Беларускім шпілям далёка да шпіляў касцёлаў Заходняй Еўропы (там яны і па 100 метраў, і вышэй бываюць), але палюбуйся на шпілі касцёла ў Старых Васілішках і касцёла Узвышэння Святога Крыжа ў Вілейцы – таксама неймаверны цуд!
***
Касцёл Ушэсця Панны Марыі ў Мёрах
1905–1907
Фота: Andrey Kukharenko
Гэты храм быў вернуты вернікам у 1956 годзе, так што яго неагатычнае зачараванне не патрапалася за час, калі пераважнай рэлігіяй лічыўся атэізм. Тут бачым дзве масіўныя вежы са шпілямі, сцены, узмоцненыя контрфорсамі, фасады, упрыгожаныя спічастымі нішамі, – усё гэта мы ўжо лёгка апазнаем як гатычнае ці створанае на памяць пра готыку.
Парэкамендуем тут яшчэ адзін цікавы неагатычны храм з дзвюма вежамі. Ён знаходзіцца ў аграгарадку Рубяжэвічы недалёка ад Мінска: гэта касцёл Святога Язэпа.
Рубяжэвічы
***
Касцёл Святога Уладзіслава ў Суботніках
1904–1907
Неагатычны храм з чырвонай цэглы, што знаходзіцца непадалёк ад цяперашняй мяжы з Літвой, быў пабудаваны на сродкі графаў Уладзіслава і Яніны Умястоўскіх. Касцёл накрыты двухсхільным дахам, візуальная дамінанта – высокая вежа з шатром у якасці вянка.
***
Сядзіба Гатоўскіх – Козелаў-Паклеўскіх у Чырвоным Беразе
1890–1893
Цікавы архітэктурны помнік на Гомельшчыне спраектаваў Віктар Шротэр, выпускнік Санкт-Пецярбургскай акадэміі мастацтваў і Акадэміі мастацтваў у Берліне. Палац быў збудаваны ў форме літары «Г», што, відаць, мусіла азначаць «Гатоўскі», а над балконам галоўнага ўваходу тут красуецца герб Козел-Паклеўскіх – зяця Гатоўскага. Ні адзін, ні другі ўвесь час у Чырвоным Беразе не жылі, аднак пад будаўніцтва сядзібы быў аформлены банкаўскі крэдыт і, апроч палаца, у маёнтку быў разбіты прыстойны ангельскі парк па праекце садоўніка, які адказваў ажно за парк каралеўскага палаца ў Варшаве. Увогуле гаспадары Чырвонага Берага не шкадавалі грошай, відавочна разлічваючы пакінуць пасля сябе нешта эфектнае. І ў іх гэта атрымалася.
Разважаючы аб стылі чырвона-беражнага замка, адзначым выразныя контрфорсы, стромкія схілы дахаў, востраканцовыя шпілі. Усё гэта нам ужо знаёма. Але прыгледзься яшчэ больш уважліва – і ты ўбачыш вадасцёкі ў выглядзе гаргулляў: вось ужо нечаканы і выкшталцоны рэверанс у бок готыкі – то ніякіх статуй не знайсці, то раптам цэлыя вадаправодныя дэманы.
Фота: palasatka, murmurash. Ілюстрацыі: Olga Rummo.
ООО «ЭфСиБи Бел»
УНП 193185741
