7 мясцін у Польшчы, звязаных з беларускай гісторыяй

 

Палац Чартарыйскіх і Агінскіх

Седльцы, Мазавецкае ваяводства

Старажытны горад Седльцы (ці Siedlce па-польску) у свой час належаў двум знакамітым родам – Чартарыйскім і Агінскім. 

Род Чартарыйскіх вядомы яшчэ з канца XIV стагоддзя. У свой час Чартарыйскія стварылі магнацкую групіроўку «Фамілія», каб супрацьстаяць рэспубліканскай групіроўцы Радзівілаў падчас барацьбы за далейшы лёс Рэчы Паспалітай у XVIII стагоддзі.

Агінскія ж знаныя з XVI стагоддзя. Яны адыгрывалі важную ролю ў палітыцы Рэчы Паспалітай. Адзін са знакамітых прадстаўнікоў роду – Міхаіл Казімір Агінскі. Яго ты, напэўна, ведаеш праз папулярны паланэз №13: «Развітанне з Радзімай» ці «Паланэз Агінскага».

Чартарыйскія пабудавалі ў горадзе палац, які перайшоў Агінскім па шлюбе паміж Аляксандрай Чартарыйскай і Міхаілам Казімірам Агінскім. У палацы ставілі п'есы і прымалі паэтаў. Тут жа некалькі разоў спыняўся кароль польскі і вялікі князь літоўскі Станіслаў Аўгуст Панятоўскі. Па яго прапановах палац крыху перабудавалі, каб зрабіць больш зручным для караля і іншых гасцей. Акрамя Панятоўскага, тут спыняўся і Тадэвуш Касцюшка.

Палац быў спалены падчас Другой сусветнай, але адноўлены ў 1950 годзе. Цяпер тут размясцілася адміністрацыя Акадэміі Падляскай (Stanisława Konarskiego 2).

Акрамя палаца, можаш наведаць мясцовую ратушу (ul. J. Piłsudskiego 1), якую пабудавалі ў другой палове XVIII стагоддзя (у 1950-х прайшла яе рэстаўрацыя). Там цяпер знаходзіцца музей. Уваход каштуе 8 PLN (€ 1,85). 

Не забудзь паглядзець і на капліцу Агінскіх (ul. Starowiejskiej), пабудаваную ў 1791 годзе. Іншае цікавае месца – касцёл Святога Станіслава (ul. Floriańskiej), які ўзвялі ў канцы XVIII стагоддзя. 

 

 

Музей Адама Міцкевіча

Смелаў, Велікапольскае ваяводства

У 1831 Адам Міцкевіч – аўтар «Дзядоў», «Пана Тадэвуша» і «Гражыны» – спыніўся ў горадзе Смелаў (Śmiełów) у палацы XVIII стагоддзя падчас свайго падарожжа ў Парыж. Цяпер у гэтым палацы знаходзіцца музей, прысвечаны паэту. Уваход каштуе 15 PLN (€ 3,47). 

Адам Міцкевіч прабыў у палацы тры тыдні пад імем «Адам Мюхл». Менавіта тут ён пасадзіў дуб, калі прыйшла навіна пра падзенне варшаўскай абароны, зрабіўшы прамову пра адраджэнне Польшчы. Дрэва расло тут да 1920-х гадоў.

Лічыцца, што ў той жа час у яго тут пачаўся раман з Канстанцыяй Любенскай (жонкай гаспадара палаца). Пазней іх стасункі перараслі ў добрае сяброўства. Дарэчы, менавіта Канстанцыя стала прататыпам пані Тэлімены – гераіні «Пана Тадэвуша».

 

 

Нумізматычны музей Чапскага

Кракаў, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 12

Эмерык Гутэн-Чапскі – той самы, які валодаў Станькавам і збіраў манеты, – у 1894 годзе выкупіў будынак у Кракаве, дзе цяпер знаходзіцца музей яго імя (ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 12).

Па яго замове тут пабудавалі асобны павільён для дэманстрацыі нумізматычнай калекцыі. Над уваходам у павільён захаваўся надпіс на лацінскай мове: «Monumentis Patriae naufragio ereptis» («Сувенірам роднага краю, якія выратавалі ад гістарычнай навальніцы» – 34.). За будынкам разбілі сад, дзе сёння ты пабачыш фрагменты старых будынкаў Кракава. Напрыклад, вяршыню з касцёла Святой Марыі XIV стагоддзя.

На выставе можна ўбачыць больш за 2 500 каштоўных манет, медалёў і банкнот, а таксама 100 000 іншых экспанатаў. Уваход каштуе 18 PLN (€ 4,17), а кожны аўторак ён вольны.

 

 

Замак Радзівілаў і каралёў польскіх

Шыдловец, Мазавецкае ваяводства

У XVI стагоддзі горад Шыдловец (Szydłowiec) адышоў Мікалаю Радзівілу Чорнаму. Ён быў вядомым палітычным дзеячам, які выпусціў Радзівілаўскую Біблію і далучыў Лівонію да Рэчы Паспалітай. 

У горадзе Шыдловец ты знойдзеш самы сапраўдны замак! Імаверна, яго тут узвялі яшчэ ў XIII стагоддзі, але выгляд пабудовы змяніўся праз гады. Тут спыняліся і жылі каралі польскія і самі Радзівілы. Цяпер тут знаходзіцца Музей народных музычных інструментаў (ul. Gen J, Sowińskiego 2) – першы незалежны музей у свеце, прысвечаны народным музычным інструментам, які не мае аналагаў. Ён налічвае больш за 3 000 музычных інструментаў. Уваход каштуе 24 PLN (€ 5,56), а па аўторках бясплатна.

Наведай і касцёл Святога Жыгімонта (Zakościelna 13), які пабудавалі ў 1401 годзе. Мікалай Радзівіл спыніў працу храма ў свой час, а вось яго сын, наадварот, вярнуў касцёл да жыцця. У XVI годзе касцёл адрэстаравалі.

У горадзе ты пабачыш таксама Радзівілаўскі парк, помнік Тадэвушу Касцюшку і ратушу, пабудаваную на пачатку XVI стагоддзя (ul. J. Piłsudskiego 1). 

 

 

Месца нараджэння Каліноўскага

Мастаўляны, Падляскае ваяводства

Мастаўляны (ці Mostowlany па-польску) – вёска ў Падляскім ваяводстве побач з мяжой паміж Польшчай і Беларуссю. Менавіта тут нарадзіўся Кастусь Каліноўскі – палітычны дзеяч і паэт, а таксама яго брат Віктар – гісторык і археолаг. Калісьці тут знаходзілася і сядзіба Каліноўскіх, але ад яе нічога ўжо не засталося.

Тут ты знойдзеш помнік Кастусю, які паставілі ў 2015 годзе, з подпісамі на польскай і беларускай (лацінкай). 

Акрамя гэтага, у вёсцы ёсць і іншыя цікавыя помнікі гісторыі. Напрыклад, драўляная царква Апостала Яна Тэолага (Mostowlany 8), якую пабудавалі яшчэ ў 1860-х. Зусім нядаўна яна была адрэстаўраваная. Таксама можаш завітаць на старыя могілкі побач з царквой і падзівіцца на драўляную капліцу Святых Кузьмы і Дзям’яна, пабудаваную ў канцы XVIII стагоддзя.

 

 

Палац Чартарыйскіх у Любліне

Люблін, plac Litewski 2

Падчас вандроўкі ў Люблін, акрамя асноўных турыстычных славутасцяў, можаш знайсці яшчэ адзін палац Чартарыйскіх (plac Litewski 2).

Ён быў пабудаваны ў другой палове XVII стагоддзя. У 1731 годзе палац перайшоў ва ўласнасць Чартарыйскіх. Калісьці побач з палацам знаходзіліся сад, склеп, гаспадарчыя будынкі, стайня і карчма.

Пасля тут нейкі час працавалі тытунёвая фабрыка, гатэль, кінатэатр. Падчас войнаў палац моцна пацярпеў і быў адноўлены ў канцы мінулага стагоддзя. Цяпер тут знаходзіцца Люблінскае навуковае таварыства.

 

 

Музей беларускай культуры

Гайнаўка, Падляскае ваяводства

У горадзе Гайнаўка (Hajnówka) знойдзеш Музей беларускай гісторыі (3 Maja 42). Яго скончылі будаваць на пачатку 2000-х. Але першы беларускі музей тут быў ужо ў 1966 годзе. 

Калекцыі музея сабраныя ў двух асноўных раздзелах, а менавіта: этнаграфічным і гісторыка-мастацкім. Тут ты знойдзеш экспанаты, якія адлюстроўваюць быт і культуру беларусаў. Часта тут праходзяць канцэрты і імпрэзы беларускіх музыкаў і мастакоў.

Тут жа ты знойдзеш і хатку Бабы Ягі, а таксама зможаш завітаць у Белавежскую пушчу.

 

Фота: Muzeum Adama Mickiewicza w Śmiełowie