4 старажытныя сядзібы за адну паездку – маршрут па Ляхавіцкім раёне
Вырушаем даследаваць багатую спадчыну Ляхавіцкага раёна: у гэтым падарожжы мы ўбачым некалькі старажытных сядзібаў рознай ступені захаванасці і пашпацыруем маляўнічымі паркамі, якія могуць расказаць мноства гісторый пра сваіх высокапастаўленых уласнікаў. Апранайся цёпла – і стартуем з самае раніцы.
Ляхавічы знаходзяцца ў дзвюх гадзінах язды ад Мінска, дзвюх з паловай – ад Берасця і ў трох – ад Горадні. У залежнасці ад колькасці вольнага часу і даўжыні светлавога дня можаш скараціць маршрут.
Дарава
53.108919, 26.168706
Ляхавіцкі раён Брэсцкай вобласці
Першы прыпынак у нашым маршруце – мястэчка Дарава і яго галоўная выбітнасць – касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі.
Храм у Дараве з'явіўся яшчэ ў XV стагоддзі: драўляную царкву ўзвялі на высокім беразе Шчары – прыкладна на тым жа месцы, дзе стаіць сучасны касцёл. Вядома, што храм згарэў падчас вайны ў сярэдзіне XVII стагоддзя, а ў 1841-м яго адбудавалі наноў. Праўда, набліжалася Першая сусветная – і гэтай версіі храма не было наканавана дажыць да нашых дзён.
Пабудову строгага, але даволі сціплага звонку і ўсярэдзіне касцёла, які мы бачым сёння, пачалі ў 1931 годзе: блокі, з якіх узводзілі сцены, вернікі рабілі з бетонных нямецкіх умацаванняў, што засталіся пасля вайны. Працы праходзілі пад кіраўніцтвам ксяндза Станіслава Шаплевіча. У яго вельмі няпросты лёс: калі землі Заходняй Беларусі далучылі да БССР у 1939 годзе, яму давялося хавацца ад савецкай улады, падчас нямецкай акупацыі яго падазравалі ў сувязях з Арміяй Краёвай, а пасля Другой сусветнай Шаплевіч ізноў трапіў у поле зроку НКУС. Увесь гэты час жыхары навакольных вёсак дапамагалі яму хавацца, але ў 1947 годзе ксяндза ўсё-такі схапілі, асудзілі на 25 гадоў і саслалі. Праз гады, вярнуўшыся з высылкі, ксёндз працягнуў паўпадпольна праводзіць службы ў навакольных вёсках. Касцёл тады ўжо выкарыстоўвалі як склад. А вернікам яго вярнулі толькі на пачатку 1990-х.
Дарэчы, у 1944 годзе храм трапіў пад гарматны абстрэл савецкай арміі – і выстаяў. Сцены з нямецкіх умацаванняў аказаліся моцнымі!
***
Флер'янова
53.092824, 26.266389
Ляхавіцкі раён Брэсцкай вобласці
Нейкіх 8 км ад Дарава – і ты ў Флер'янове. Вырушыць сюды варта дзеля сядзібы роду Бохвіцаў, якую пабудавалі ў 1870 годзе. Землі тады належалі Яну Бохвіцу, маёнтак ён назваў у гонар бацькі – Фларыяна Бохвіца. Дарэчы, яшчэ адну сваю сядзібу – Паўлінава пад Баранавічамі – Ян назваў імем сваёй маці Паўліны Маеўскай.
Флер'янова было сапраўдным культурным цэнтрам свайго часу: тут любілі бавіць час і шпацыраваць па ўнікальным садзе розныя выбітныя дзеячы – напрыклад, польскі пісьменнік Уладзіслаў Рэймант. Сярод гасцей сядзібы была і Эліза Ажэшка, якая так апісвала свае ўражанні ад наведвання Флер’янова: «У гэтай прыгожай вёсцы я адчуваю сябе больш моцнай, чым калі-небудзь. Вёска патанае ў зялёных раскошных дрэвах, квітнее слупкамі касачоў і дыванамі незабудак, спявае мільёнамі галасоў, якія звіняць, шэпчуць у крышталі духмянага паветра». Эліза Ажэшка нават пасадзіла тут дуб – ён пазначаны адмысловым памятным знакам.
Ну і, вядома, звярні ўвагу на незвычайную архітэктуру сядзібы: да масіўнай драўлянай хаты прыбудаваны вельмі прыгожы неагатычны франтон з чырвонае цэглы.
***
Ляхавічы
53.039738, 26.263248
Брэсцкая вобласць
Хай сучасныя Ляхавічы і не могуць пахваліцца мноствам даўнейшых архітэктурных формаў, наведаць мястэчка ўсё адно варта – хаця б з павагі да яго насычанага мінулага. Напрыклад, ты ведаеш, што калісьці тут стаяў моцны замак? Фартыфікацыя перажыла шмат баёў, але да нашых дзён, на жаль, не захавалася.
Сёння ў Ляхавічах можна пабачыць касцёл Сэрца Ісуса з чырвонай цэглы і касцёл святога Іосіфа з няпростым лёсам. А яшчэ закупіцца прадуктамі ў дарогу – бо наперадзе нямала адкрыццяў.
***
Грушаўка
53.024496, 26.332159
Ляхавіцкі раён Брэсцкай вобласці
Зусім побач з Ляхавічамі знаходзіцца месца з дзівоснай энергетыкай – вёска Грушаўка, дзе захавалася багатая спадчына роду Рэйтанаў. Самага вядомага прадстаўніка сям'і – Тадэвуша Рэйтана – называюць беларускім Дон Кіхотам. Усё таму, што, калі ў 1772 годзе Аўстрыя, Прусія і Расія задумалі першы падзел Рэчы Паспалітай і склікалі Сойм, туды прыбыў Тадэвуш Рэйтан – гатовы гарой стаяць за адзінства сваёй краіны. Ён перакрыў выхад з залы і драматычна лёг ля ўваходу са словамі: «Забіце мяне, але не забівайце Бацькаўшчыны». Дарэчы, менавіта гэты момант і адлюстраваны на знакамітай карціне Яна Матэйкі.
Дык вось, сядзібу ў Грушаўцы заклаў бацька Тадэвуша Дамінік Рэйтан. У XVIII стагоддзі тут з'явіўся каменны дом у стылі класіцызму. Чаму ж сучасны будынак драўляны? Таму што, па чутках, аднаму з наступных уласнікаў, Юзафу, жыць у камяніцы не рэкамендавалі лекары. Тады ён паслухмяна перабудаваў дом на тым жа падмурку, але ўжо з бруса. Каменную версію сядзібы можна ўбачыць на малюнку Напалеона Орды другой паловы XVIII стагоддзя. Пасля нядаўняй рэстаўрацыі сядзіба вельмі моцна змянілася: вось тут можашь паглядзець, як драўляны будынак выглядаў пару гадоў таму.
Яшчэ адна ўражальная выбітнасць Грушаўкі – неагатычная пахавальня роду Рэйтанаў, якая знаходзіцца прыкладна ў кіламетры ад сядзібы. Ажурная пабудова ўзведзеная ў 1910 годзе на месцы смерці апошняга прадстаўніка роду Юзафа Рэйтана. Пахавальню таксама зусім нядаўна адрэстаўравалі – аднавілі бакавы ступеністы фасад і дах (а вось фота пахавальні да рамонту для параўнання).
***
Нача
53.034494, 26.424084
Ляхавіцкі раён Брэсцкай вобласці
Агледзеўшы сядзібу ў Грушаўцы, адпраўляйся ў вёсачку Нача – да яе ўсяго 8 км. Тут захаваліся класічны маёнтак Чарноцкіх, некалькі гаспадарчых пабудоў і былы сядзібны парк.
Селішча Нача вядомае яшчэ з XV стагоддзя: тады яно належала роду Няміровічаў. За сваю доўгую гісторыю Нача пераходзіла ад адной шляхецкай сям'і да іншай – а пасля стала ўласнасцю ордэну езуітаў. Праўда, пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай улады Расійскай імперыі маёнтак у езуітаў адабралі. Пад канец XVIII стагоддзя – а менавіта ў 1798 годзе – зямлю прыдбаў Францішак Чарноцкі. З падачы яго сына тут пабудавалі сядзібу з элементамі класіцызму (толькі паглядзі на гэты дарычны порцік) і разбілі прыгожы парк. Сучасны выгляд будынак атрымаў пасля маштабнай рэканструкцыі ў пачатку ХХ стагоддзя. А пасля Другой сусветнай сядзібу прыстасавалі пад вытворчасць воцату.
***
Савейкі
52.919743, 26.403876
Ляхавіцкі раён Брэсцкай вобласці
Яшчэ адна архітэктурная каштоўнасць Ляхавіцкага раёна знаходзіцца ў вёсачцы Савейкі – гэта сядзіба Навіцкіх. Дакладна дату пабудовы даследнікі не ведаюць, але адбылося гэта прыкладна на стыку XVIII-XIX стагоддзяў (а магчыма, нават крыху раней – Навіцкія валодалі гэтымі землямі з 1861 года).
Сёння тут можна ўбачыць годна захаваную сядзібную хату, якую на працягу мінулага стагоддзя пару разоў перабудоўвалі, некалькі гаспадарчых будынкаў і маляўнічы парк з вадаёмамі. Сядзіба спалучае ў сабе рысы класіцызму і неабарока – пра гэта сведчаць, напрыклад, парадны порцік з калонамі і характэрны франтон.
Фота: palasatka
